دستگاه های تصفیه آب صنعتی مانند سایر تجهیزات نیاز به سرویس و مراقبت دارند و بایستی لوازم مصرفی آنها اعم از فیلترها، سیلیس و کربن به موقع تعویض گردند و یا CIP ( Cleaning in place) یا همان شستشو در محل گردند که ما در اینجا کلیه قطعات مصرفی و عمر مفید آنها و نحوه سرویس و مراقبت بهترشان را به شما آموزش می‌دهیم.
- فیلتر شنی (sand filter)
فیلترهای شنی یا به اصطلاح sand filter که عموما مرحله اول و در ابتدای مسیر تصفیه آب قرار می‌گیرند که ساختار آنها تشکیل شده است از یک بدنه فلزی و یا فایبر گلاس که داخل آنها سپلیس دانه بندی شده و کربن اکتیو قرار دارد. این فیلترهای شنی وظیفه دارند املاح مخلوط در آب را که قطر ذرات آنها بزرگتر از 70 میکرون هستند را از آب حذف کنند.
عموما آبهای چاه ها دارای کدورت و یا ذرات گل هستند که در این فیلترهای شنی و با عبور از لایه های سیلس و کربن از آب جدا می‌شوند این ذرات و گل و لای های حذف شده از آب در بین لایه های متراکم سیلس می‌ماند و برای خروج آنها از محفظه فیلتر، بایستی فیلتر شنی را شستشو داد که به آن back wash گفته میشود که توسط آب تصفیه شده خود دستگاه که در یک مخزن (مخزن cip) دخیره شده است انجام میشود.
عمر مفید سیلیس های داخل مخزن بسته به میزان کدورت آب ورودی و ظرفیت دستگاه متغیر است و بین 3 تا 4 سال می‌بایستی تخلیه و تعویض گردد.
کربن اکتیو یکی دیگر از موادی است که داخل فیلتر های شنی وجود دارد و وظیفه اصلی آن حذف کلر فعال در آب و یا حذف باکتری و عوامل میکروبی آب میباشد که عمر مفید کربن نیز رابطه مستقیم با کیفیت آب ورودی دارد و چنانچه میزان آلودگی و یا کلر فعال در آب زیاد باشد کربن سریعتر اشباع شده و خاصیت خود را از دست می‌دهد و بایستی تعویض گردد. - فیلترهای میکرونی ( micro filter ) :
آب پس از ورود به دستگاه تصفیه آب و عبور از فیلتر شنی یک مرحله تصفیه شده و املاح و ذرات مخلوطی که قطر آن بیشتر از 70 میکرون بوده را از دست می‌دهد پس از آن آب وارد فیلتر میکرونی میشود که با توجه به نوع، سایز و تعداد این فیلترهای میکرونی آب می‌تواند ذرات مخلوط خود را حتی تا 1 میکرون نیز است بدهد.
فیلترهای میکرونی دارای 2 جنس نخی و pp ( پلی پروپلین ) هستند که ما اینجا به اختصار به معرفی آنها می‌پردازیم
فیلترهای نخی : از لحاظ ظاهری فیلتر نخی شبیه به یک کلاف کاموا میباشد که در یک محور تابیده شده است . جنس این نخ ها رشته های فشرده از جنس pp ( پلی پروپلین ) هستند و به همین دلیل به آنها فیلترهای نخ تابیده نیز گفته میشود و به خاطر این نوع چینش تارهای pp سطح مقطع این فیلترهای نخی هزاران برابر بیشتر از فیلترهای pp ساده می‌باشند. لازمبه ذکر است که قیمت فیلترهای نخی نیز بیشتر از فیلترهای pp میباشد.
فیلتر pp ( پلی پروپیلن ) ( poly prpylene) :
این فیلتر های الیافی ، پلیمری است که با تابیده شدن الیاف به دورهم، سطحی فشرده و حاوی حفره را ایجاد می‌کند که فیلتر به کمک همین حفره ها جلوی ذرات معلق را می‌گیرد که عموما این ذرات گردو غبار، لجن، گل و لای و ذرات عالی هستند.
سایز فیلترهای میکرونی :
فیلترهای میکرونی اعم از نخ تابیده و PP در ارتفاع 40، 30، 20، 10، 5 اینچ و در قطرهای 2.5 اینچ ( فیلنر اسلیم ) و 4 اینچ ( فیلتر جالبو ) تولید میشود. لازم به ذکر است که سایزهای 20 اینچ و بالاتر مورد نیاز و مصرف دستگاه های صنعتی هستند و سایزهای 10، 5 اینچ دارای مصارف نیمه صنعتی و خانگی هستند.
شرایط انتخاب سایز و نوع فیلتر میکرونی :
ابعاد هر فیلتر برای حجم خاصی از آب و گل طراحی میشود مثلا فیلتر اسلیم 20 اینچ برای تصفیه حدود10 متر مکعب آب با گل و لای متوسط و فیلتر “20 جامبو برای تصفیه حدود 25 متر مکعب آب با گل و لای بالا طراحی شده اند ولی تصمیم نهایی با طراح و سازنده دستگاه می باشد که چه نوع و چه تعداد فیلتر میکرونی در نظر بگیرد
زمان تعویض فیلترهای میکرونی :
چنانچه میزان گل ولای در آب ورودی دستگاه زیاد باشد راندمان فیلترهای شنی کاهش پیدا کرده و ذرات گل‌ولای به فیلترهای میکرونی می رسند و باعث کوتاه تر شدن عمر آنها می شود
لازم به ذکر است فیلترهای میکرونی دارای دقت فیلتراسیون تا 1 میکرون میباشد البته دارای ظرفیت‌های کمتری مثل ۵ میکرون و ۱۰ میکرون نیز هستند
هر چه دقت و ظرفیت فیلتراسیون فیلترهای میکرونی به سمت عدد ۱ میکرون باشد سرعت گرفتگی آنها بیشتر است و زمان تعویض آنها زود تر می باشد
عموما عمر فیلترهای میکرونی در حالت استاندارد بین 2 هفته الی ۶ ماه می باشد و پس از ۶ ماه حتی اگر فیلتر دارای گرفتگی نیز نباشد بایستی تعویض گردد چون املاح و میکروب های جذب شده توسط فیلتر در داخل آن لانه گزینی کرده و باعث رشد قارچ و میکروب میشود
3- تزریق آنتی اسکالانت (Antiscalant)
مواد آنتی اسکالانت در دسته مواد ضد رسوب قرار دارد و از رسوب مواد معدنی موجود در آب بر روی غشاهای موجود در سیستم تصفیه آب جلوگیری می کند که باعث خلوص هرچه بیشتر آب تولیدی و افزایش عمر فیلترهای غشایی میشود
آنتی اسکالانت های ها دارای 2 خاصیت اسیدی و قلیایی هستند که با توجه به ph آب ورودی و املاح موجود در آب می بایست آن از آنها استفاده کرد
طریقه مصرف آنتی اسکالانت :
در هنگام خرید و یا تهیه آنتی اسکالانت یکی از مهمترین پارامتر هایی که بایستی بدانید درصد تزریق آن است چون اگر میزان آنتی اسکالانت مصرفی کمتر از حد استاندارد باشد نمی تواند به عنوان یک ضد رسوب عمل کند و املاح روی سطح غشاها های فیلتر ممبران می نشیند و باعث گرفتگی آن می شود و چنانچه آنتی اسکالانت بیشتر از حد مجاز تزریق گردد خود باعث بالا رفتن TDS آب میشود که نتیجه آن گرفتگی فیلتر غشایی ممبران میباشد
ما در اینجا به شما نحوه صحیح آماده سازی محلول آنتی اسکالانت و تنظیم پمپ تزریق را آموزش می دهیم
گام اول : پس از مشخص شدن درصد تزریق آنتی اسکالانت تهیه شده ( مثلاً 2 PPM یعنی به ازای هر مترمربع مکعب آب ورودی به دستگاه 2 گرم تزریق شود و یا 5 PPM یعنی به ازای هر متر مکعب آب ورودی به دستگاه ۵ گرم تزریق گردد) و اندازه گیری ظرفیت مخزن محلول آنتی اسکالانت که روی دستگاه نصب شده است بایستی ظرفیت خود دستگاه محاسبه شود
گام دوم : ظرفیت دستگاه آب شیرین کن را در عدد 2 ضرب می کنیم ( مثلا اگر دستگاه ما دارای ظرفیت تولید ۱۰ مترمکعب در شبانه روز است میشود 2*10 ) عدد حاصل میزان آب ورودی به دستگاه است یعنی دستگاهی که ظرفیت معادل ۲۵ متر مکعب دارد روزانه حدود ۵۰ متر مکعب آب خام دار وارد آن می شود ( با فرض ۵۰ % ریکاوری )
حال به میزان آب ورودی دستگاه میزان مصرف روزانه آنتی اسکالانت مشخص می شود
مثلاً: دستگاه ۵۰ متر مکعب در شبانه روز حدوداً ۱۰۰ متر مکعب به صورت روزانه وارد آن میشود و چنانچه درصد تزریق آنتی اسکالانت ما 5 PPM باشد یعنی ما روزانه بایستی ۵۰۰گرم آنتی اسکالانت به آب تزریق کنیم
میزان آب ورودی = 2 * ظرفیت دستگاه
(برحسب متر مکعب)
میزان مصرف روزانه آنتی اسکالانت = درصد تزریق آنتی اسکالانت * میزان آب ورودی
گام سوم : پس از مشخص شدن مصرف روزانه آنتی اسکالانت مخزن دستگاه که محل محلول سازی آنتی اسکالانت است را پر از آب تمیز می کنیم و درجه دوزینگ پمپ را به نحوی تنظیم می کنیم که کل آب داخل مخزن طی ۲۴ ساعت تخلیه گردد
پس از آن که درجه پمپ تزریق تنظیم شد میزان آنتی اسکالانتی که می بایست روزانه مصرف می کردیم را داخل مخزن ریخته و با آب تمیز مخلوط میکنیم تا مخزن بر گردد و سپس پمپ تزریق را روشن میکنیم
با روش فوق حتی اگر شما در روز ساعت کمتری از ۲۴ ساعت با دستگاه کار کنید هم مطمئن هستید که میزان آنتی اسکالانت مصرفی دقیقاً مطابق با استاندارد می باشد
نکته : چنانچه دستگاه تصفیه آب شما در محلی قرار دارد که دسترسی روزانه برای پر کردن مخزن آنتی اسکالانت آن ندارید کافی است در گام سوم مخزن پر از آب را توسط تنظیم پمپ تزریق در حالتی بگذارید که مخزن پر از آب ظرف مدت 2 روز و یا 3 روز تخلیه گردد. چنانچه پمپ تزریق را روی حالت تنظیم نمودید که ظرف 3 روز تخلیه گردد بایستی به میزان مصرف 3 روزه دستگاه محلول آنتی اسکالانت داخل مخزن بریزید.
نکته : حالا سوال اینجاست که چگونه عدد دوزینگ پمپ را به گونه‌ای تنظیم کنیم که محلول ظرف 1 روز یا ۲ و ۳ روز تخلیه گردد
ما اینجا با ذکر مثال برای تنظیم 2 روز دستگاه به شما آموزش می دهیم :
مخزن محلول سازی را حدود 2 لیتر آب می کنیم و از آنجا که هر روز ۲۴ ساعت و 1۴۴۰ دقیقه می باشد که 2 روز ما ۲۸۸۰ دقیقه می شود
و با فرض اینکه دستگاه ما دارای ظرفیت تولید ۱۰ مترمکعب در شبانه روز است و درصد تزریق آنتی اسکالانت ما 5 PPM می باشد و حجم مخزن محلول سازی آنتی اسکالانت ۵۰ لیتر باشد
متر مکعب آب ورودی 20M3 = 2 * 10
مصرف روزانه آنتی اسکالانت gr100 = 5 * 20
مصرف 2 روز gr200 = 2 * 100
۲۰۰ گرم مواد را داخل مخزن ۵۰ لیتری ریخته و مابقی را آن را با آب تمیز کار می کنیم باید دقت کنیم که مواد به صورت کامل در مخزن حل شود و به صورت ته نشین نباشد وقتی پمپ تزریق قرار باشد ۵۰ لیتر مواد را در ۴۸ ساعت تزریق کند یعنی حدوداً بایستی هر ساعت 1 لیتر از محلول را تزریق کنند و هر نیم ساعت 0.5 لیتر و هر ۱۵ دقیقه ۲۵۰ سی سی
پس کافی است یک بطری آب 250 یا 300 سی سی تهیه کنید و عدد پمپ تزریق را به گونه‌ای تنظیم کنید که این ظرف شما در مدت زمان ۱۵ دقیقه پر شود
۴- اسید شویی و یا شستشوی شیمیایی فیلتر غشایی ممبران ( cip )
با توجه به وجود املاح و مواد معدنی مخلوط و محلول در آب و میزان فراوانی آنها که عمدتاً توسط فیلتر غشایی ممبران حذف می گردد با گذشت زمان و یا استفاده نادرست از دستگاه رسوباتی بر روی این نقشه ها تشکیل خواهد شد که در صورتی که سریع و به صورت صحیح و به موقع شستشوی شیمیایی صورت نگیرد این رسوبات به شدت بر روی ممبران سخت شده و به صورت لایه های غیر نفوذ در می آید که دیگر قابل حذف نیستند و باعث نابودی فیلتر غشایی می شود و بایستی فیلتر تعویض گردد
یکی دیگر از پارامترهای موثر در تشکیل این لایه های رسوبی استفاده از فشار پایین ( شاخص فلاکس) از حد استاندارد طراحی و یا میزان ریکاوری بیشتر از حد مجاز می باشد ( خروج پساب کمتر)
شاخص دیگری که باعث گرفتگی لایه های غشایی می شود وجود جلبک در آب خام ورودی به دستگاه است که با لانه گزینی و تکثیر در روی غشاء ممبران باعث گرفتگی و بعضا پارگی غشاهای داخلی فیلتر ممبران می گردد که علاوه بر شستشوی شیمیایی بایستی توسط محلول بایوساید به آنها شک داد.
پارامتر بعدی که باعث گرفتگی غشاها میگردد وجود کلی فرم و یا میکروب های مدفوعی انسانی و یا حیوانی در آب ها هستند. در بعضی از مناطق که سیستم تصفیه فاضلاب متمرکز وجود ندارد اهالی اقدام به حفر چاه‌های فاضلابی می‌کنند و فضولات انسانی را در داخل آن میریزند که با نشست این چاه های فاضلاب به سفره های آب زیرزمینی باعث آلوده شدن آنها می شوند و یا استفاده از کودهای حیوانی در مزارع که در هنگام آبیاری با آنها مخلوط شده و به سطح زیرین زمین نشست می‌کنند که بایستی قبل از ورود به دستگاه توسط تزریق کلر و یا استفاده از سیستم uv ( لامپ ماوراء بنفش ) خنثی گردند.
چه زمانی نیاز به شستشوی شیمیایی ممبران می باشد؟
1- میزان آب تولیدی دستگاه بیش از ۱۰ % نسبت به ظرفیت استاندارد کاهش یابد
2- میزان تی دی اس آب تولیدی بیش از ۱۰ الی ۲۰ % بیشتر از استاندارد شود
3- اختلاف فشار آب در قبل و بعد از فیلتر غشایی ممبران بیشتر از 2.5 بار گردد
در این حالات شما نیاز مبرم به شستشوی ممبران دارید ولی برای افزایش عمر مفید فیلترها توصیه شده حتی در صورت عدم مشاهده موارد فوق نهایتاً هر ۳ الی ۴ ماه یکبار فیلترها شستشو شوند
مواد شیمیایی مورد نیاز :
1- مواد شستشوی اسیدی 2- مواد شستشوی قلیایی
برای شروع ابتدا دستگاه را خاموش نموده و در حالت cip قرار می دهیم
سپس لوله خروجی تولید و پساب را به صورت کامل داخل مخزن cip قرار می دهیم تا یک مدار بسته تشکیل شود
حالا خروجی مخزن cip را به ورودی پمپ و سپس ممبران وصل نمایید تا مداربسته تکمیل گردد
( آب از داخل مخزن توسط پمپ مکش شده و پس از عبور از ممبران به صورت تولید و پاب به داخل مخزن برمی گردد )
سپس داخل مخزن cip مواد شستشوی قلیایی را ریخته ( میزان و دز مصرف را از فروشنده با توجه به میزان غلظت سوال فرمایید ) و مابقی را آب تمیز بریزید و محلول حاصل را به مدت ۳۰ الی ۶۰ دقیقه ( بسته به میزان گرفتگی ) و با فشار ۴ – ۶ بار در سیکل بسته بچرخانید.
سپس به مدت ۳۰ الی ۶۰ دقیقه دستگاه را خاموش کنید تا فیلترهای غشایی را داخل محلول شناور بماند و مجدداً بین ۳۰ الی ۶۰ دقیقه با فشار ۴ تا ۶ بار شست‌وشو دهید این کار را بین ۳ تا ۵ مرحله تکرار کنید
بعد از آن مخزن سی آی پی را کاملاً تخلیه کنید و با آب تمیز خوب بشویید
حالا کلیه لوله ها و مدار را به حالت عادی خود برگردانید و با فشار کاری ۵۰ % روشن می نماییم ( پساب پیش از حد متعارف ) و حداقل به میزان ۱۰ تا ۱۵ دقیقه تولید و پساب دستگاه را دور می ریزیم تا دستگاه از مواد شیمیایی قبلی کاملا پاک شود اکنون مجدداً کلیه مراحل قبلی که برای شستشو با مواد قلیایی انجام دادیم را با مواد شستشوی اسیدی انجام می دهیم
پس از شستشو با اسید دستگاه را به صورت استاندارد اولیه راه‌اندازی میکنیم
چنانچه نتیجه شستشو مطلوب نبود در قسمت عیب یابی دلایل آن را بررسی می کنیم
ما در اینجا سعی کردیم تا به صورت مختصر سرویس های دوره ای دستگاه را به شما آموزش دهیم تا شما عزیزان ضمن آگاهی بیشتر در خرید فیلترها و ملزومات با هزینه های جانبی و جاری این دستگاه نیز آشنا شوید تا در صورت بروز اشکال در دستگاه و یا برای سرویس نیاز کمتری به حضور فیزیکی یکی سرویسکاران و صرف هزینه کمتری باشید آشنایی با مباحث تعمیر و نگهداری ضمن افزایش بهره وری دستگاه باعث افزایش طول عمر تک تک قطعات می شود و مانع از هزینه های سنگین ناشی از خرابی دستگاه می شود.
