برای آشنایی با ساختار سختی گیرها ابتدا میبایست بدانیم سختی آب چیست؟
واژه آب سخت و سختی آب هنگامی استفاده می شود که در آب یون های کلسیم و منیزیم وجود داشته باشد و در اثر حرارت دیدن آب از حالت محلول به حالت رسوب در می آید . البته املاح دیگری نیز به همراه کلسیم و منیزیم در آب وجود دارند اما به علت غلظت پایین آنها می توان از آنها صرف نظر کرد. زمانی که غلظت این یون ها در آب بالا می رود؛ آب دارای سختی بیشتری می شود که این سختی بالا می تواند دارای تبعاتی در صنعت ، کشاورزی و یا استفاده خانگی باشد. برای مثال در استفاده از آب سخت مشاهده می شود که شوینده های صابونی به خوبی در آب سخت حل نمی شوند. ویا پس از شستشو آثار لک روی سطوح باقی میماند.
سختی آب به دو نوع زیر تقسیم بندی می شود:
سختی موقت یا سختی کربنات : این نوع از سختی آب از کربنات ها و بیکربنات های کلسیم و منیزیم تشکیل شده است و می توان با حرارت دادن از بین برد. نمونه بارز این سختی وجود لایه های سفید و گچی در ظروفی مانند سماورها ، کتریها و مبدل ها می باشد که به آن سختی بی کربنات میگویند.
سختی دائم یا غیر کربنات : این نوع از سختی غیر کربناتی شامل سولفات و کلرو بوده و نمی توان از طریق حرارت دادن از بین برد. برای خارج نمودن این نوع از سختی به شکل بلور باید تمام آب را تبخیر نمود و یا با مصرف مواد شیمیایی کم و یا حذف کرد. این نوع سختی بنام سختی دائم نیز مشهور است. از آنجا که مقادیرسایر فلزها در آب خیلی کم است، سختی کل که حاصل سختی موقت و دائم است، به سختی املاح کلسیم و منیزیم اطلاق می شود. به عبارت دیگر سختی که ما امروزه در موتورخانه و سیستم های آبگرم مشاهده میکنیم سختی کل است که حاوی املاح منیزیم و کلسیم می باشد.
زیان های سختی بالای آب در سیستم آب گرم
آب با سختی در سیستم های تهویه مطبوع، آب سرد و گرم بهداشتی، مدار های خنک کننده مثل رادیاتور ها و کولینگ ها می تواند مشکلات و مسائلی به وجود بیاورد. آب به عنوان یک حلال بزرگ، گازهای هوا و مواد معدنی درون خاک ها و صخره هایی را که با آنها در تماس قرار می گیرد می تواند در خود حل نماید و در شرایط محیطی هنگام تماس با گرما شروع به رسوب گذاری داخل مدار میکند. برای تأمین شرایط کنترل مناسب و مؤثر سیستم، بایستی کل سیستم و منابع آب مورد آنالیز قرار گیرد. برای تمام سیستم ها، یک برنامۀ تصفیه آب باید در نظر گرفته شود، زیرا ممکن است در آنالیز نهایی سیستم، تصفیه آب ضروری تشخیص داده شود.
روشهای تشخیص سختی آب
اصولی ترین روش، آزمایش آب مورد نظر میباشد. وجود لکههای سفید بروی شیشهها و ظروف هنگام شست و شو در منازل مسکونی ،عدم کارکرد صحیح ماشینهای ظرفشویی ، رسوب شدید در تاسیسات مرکزی ساختمانها، گرفتگی کویل منبع کویل دار و…
بر اساس میزان سختی کل، چند نوع آب خواهیم داشت که عبارتند:
سختی کل بین 0 تا 75 که آب سبک
سختی کل بین 75 تا 150 آب نسبتا سبک
سختی کل بین 150 تا 300 آب سخت
سختی کل بالای 300 که آب خیلی سخت محسوب میشود
سختی گیر آب چیست؟
سیستمی است که آب سخت و دارای املاح با فشار از درون رزین عبور کرده و املاح آب از آن جدا می شود . از این دستگاه برای حذف سختی کل آب شامل کلسیم، منیزیم و برخی کاتیونهای فلزی موجود درون آب سخت استفاده میشود. به عبارتی با فراهم نمودن محیطی مساعد درون بدنه ای تحت فشار زمینه تبادل یونی را فراهم می نماید.
انواع سختی گیر از لحاظ جنس بدنه
سختی گیر آب یک دستگاه دارای مخازن استوانه تحت فشار عمودی است که با از بین بردن مواد معدنی سخت درون آب زمینه تولید آب نرم را فراهم می نماید. جنس بدنه این دستگاه ها می تواند فایبرگلاس تحت فشار(FRP) و یا گالوانیزه یعنی فلزی تحت فشار باشد.
سختی گیر فایبرگلاس (FRP Water softener)
سختی گیر فایبرگلاس دستگاهی است که جنس بدنه آن از الیاف فایبرگلاس تنیده شده روی پلی اتیلن تشکیل میشود. یعنی از پلی اتیلن مقاوم سازی شده با الیاف فایبرگلاس (FRP) ساخته شده باشد. فشار کاری سختی گیر FRP حداکثر 6 بار میباشد. رنگ بدنه مدلهای فایبرگلاس اصولا سفید و یا آبی هستند.
سختی گیر فلزی
سختی گیر فلزی گالوانیزه یا استیل به سیستمی گفته میشود که جنس مخزن آن) استوانه عمودی فلزی) گالوانیزه یا استیل میباشد. فشار تست مدل فلزی تا 20 بار نیز میباشد ولی فشار کاری تمامی انواع مختلف سختیگرها بین 4 تا 7 بار میباشد .
کارایی مدل فلزی نسبت به مدل فایبرگلاس در ظرفیتهای بالا بسیار بیشتر است زیرا در سایزهای کوچک دستگاه فایبرگلاس قطعا پاسخگویی شما در تبدیل آب سخت به نرم خواهد بود.
انواع سختی گیر آب از لحاظ عملکرد
براساس تکنولوژی بکار رفته در این سختی گیرها میتوان آنها را به چند مدل تقسیم بندی کرد:
A) سختی گیر رزینی
سختی گیر رزینی که امروزه بسیار متداول است، کاربردهای فراوانی دارد که به منظور گرفتن سختی آب مورد استفاده قرار می گیرد. به طور مثال برای مصارف آشامیدنی، دیگهای آبگرم، وکواینگ تاور ها ساخت این نوع دستگاه با مخازن فلزی و فایبرگلاس امکان پذیر میباشد.
سختی گیر رزینی یا رسوب گیر با کمک رزین تبادل یونی با حذف سختی کل آب
(Total Hardness) آبی نرم و بدون رسوب تولید میکند. اساساً، ظرفیت این دستگاهها با میزان ظرفیت تبادل مورد نیاز طراحی و تولید میگردد. ظرفیت رزین تبادل یونی تابعی از حجم آبی است که از آن عبور میکند. دیگر پارامترهای مهم در این زمینه سختی آب ورودی و تنظیم دوره استفاده از آب نمک احیاء میباشد.
حوزه ی عملکرد این مدل به صورتی است که با جایگزینی یونهای منفی و مثبت که در آب سخت و رزین موجود میباشد سبب میشود سختی آب گرفته شود. در این روش چون یونهای منفی و مثبت در رزین عوض میشود. بعد از این کار سیستم از دور خارج میشود و با محلول آب و نمک موجود شستشو شده تا رزین دوباره احیا شود.
این مدل از دستگاهها در دو نوع تک مخزنه یا دومخزن موجود میباشد. در جاهایی که زمان برای احیا موجود نباشد از دوبلکس استفاده میشود که باعث میشود سختی گیر رزینی هیچگاه ازسیکل خارج نشود.
طرز کار سختی گیر رزینی
سختی گیر رزینی، سختی آب را از راه تبادل یون می گیرد. یون های سخت از جمله کلسیم و منیریم همراه با آب وارد محفظه سختی گیر شده و از رزین عبور می کند. رزین، یون سدیم خود را با کلسیم و منیزیم مبادله میکند.
بنابراین یون های سخت توسط رزین جذب شده و آب نرم از سختی گیر خارج می شود. پس از مدتی (بسته به شرایط بین 8 تا 72 ساعت) رزین مملو از یون های سخت شده و عملا دیگر نمی تواند عمل سختی گیری را انجام دهد
برای همین پس از این زمان باید عمل احیای سختی گیر را شروع کنیم. برای احیا، آب نمک را از رزین عبور داده تا بر عکس عمل سختی گیری ، سدیم نمک (NaCl) جایگزین یون های سخت شود و رزین مجددا آمده سختی گیری می شود. قبل از احیا نیز معمولا سختی گیر را به منظور زدودن رسوبات روی رزین، شستشو می کنند.